Jeśli pracownik w Polsce spotka się z naruszeniem praw pracowniczych, ma prawo wnieść pozew do sądu lub skargę do Państwowej Inspekcji Pracy (PIP), a także do urzędu skarbowego, sanitarnego i epidemiologicznego oraz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (ZUS), w zależności od rodzaju naruszenia. Każdy pracownik, w tym cudzoziemiec, pracujący na umowę o pracę, umowę zlecenia lub nawet bez umowy, ma prawo do ochrony swoich praw i uzyskania porady prawnej.
Najczęstszym łamaniem praw pracowniczych, z jakim spotykają się cudzoziemcy pracujący w Polsce, jest niewypłacanie wynagrodzeń.
Jeżeli pracodawca nie wypłacił wynagrodzenia lub naruszył inne warunki współpracy ustalone w umowie, należy spróbować rozwiązać ten problem polubownie bezpośrednio z pracodawcą. Pracodawcę należy ostrzec, że w przypadku nie rozwiązania sprawy, pracownik może poprosić o pomoc inspekcję pracy lub złożyć pozew w sądzie. Skarga do Państwowej Inspekcji Pracy jest alternatywą dla pozwu do sądu. Skargę można wysłać zwykłą pocztą, e-mailem, faksem lub dostarczyć osobiście.
Jednego ustalonego wzoru do złożenia skargi nie ma, ale najważniejsze jest, aby zawierała następujące informacje:
- datę i miejsce złożenia skargi;
- nazwę organu, do którego jest skierowana skarga;
- adres zamieszkania i numer telefonu kontaktowego;
- nazwa firmy i numer NIP;
- szczegółowy opis naruszenia z potwierdzeniem (przydatne są tu wszelkie dokumenty potwierdzające stosunek pracy, w tym: umowa, dokumenty czasu pracy – harmonogramy/ karty przychodzące i wychodzące, korespondencja e-mail lub w messenger, zgoda świadków na potwierdzenia stosunku pracy).
Należy pamiętać, że PIP nie zajmuje się anonimowymi skargami i dlatego pracownik koniecznie powinien podać swoje dane osobowe. Istnieje jednak możliwość zaznaczenia, że pracownik chce pozostać anonimowy.
Złożenie skargi do PIP jest całkowicie bezpłatne, a pracownik nie ponosi żadnych kosztów związanych z rozpatrzeniem skargi. Proces weryfikacji pracodawcy przeprowadzany jest na koszt państwa. Inspektor pracy sprawdza informację podaną w skardze, a informację o przebiegu i wynikach kontroli przesyła pracownikowi na wskazany adres w terminie 30 dni od dnia otrzymania reklamacji.
W przypadku naruszenia stosunków pracy inspektor ma prawo do podjęcia środków prawnych. Np. zobowiązać pracodawcę do rozwiązania sprawy, zobowiązać do podjęcia działań wobec osób winnych, wstrzymać pracę lub działalność, nałożyć na firmę grzywnę lub skierować sprawę do sądu pracy.
Zwykle PIP rozpatruje skargi dotyczące umowy o pracę i nie kontroluje umów cywilnoprawnych (na przykład, umowy zlecenia).
Jeżeli pracownik wykonuje pracę osobiście na rzecz pracodawcy i pod jego nadzorem, w miejscu i czasie wskazanym przez pracodawcę, wówczas nawiązuje się stosunek pracy. I nie ma znaczenia, jak dokładnie nazwano umowę, którą podpisał pracownik. Jednak inspektor pracy nie ma prawa orzekać o istnieniu stosunku pracy, gdyż jego wydanie należy do właściwości sądu pracy.
Pracownik może również samodzielnie bronić swoich praw w sądzie pracy. W przypadku umów cywilnoprawnych istnieje możliwość dochodzenia swoich praw w postępowaniu cywilnym. W tym przypadku obrona swoich praw wiąże się z kosztami sądowymi do momentu zwolnienia z nich na mocy orzeczenia sądu.