Tradycja Świąt Bożego Narodzenia w Polsce

Boże Narodzenie w Polsce

Boże Narodzenie to jedno z najważniejszych i najuroczyściej obchodzonych świąt religijnych w Polsce. Kultywuje się je od wielu pokoleń. Dla wielu ludzi jest to czas podsumowań różnych sfer życia, spotkań w gronie rodzinnym i wyczekiwanych przez dzieci prezentów. Święta Bożego Narodzenia zaczynają się w Polsce 25 grudnia i trwają do 26 grudnia. W okresie przedświątecznym polskie miasta i wsie robią się kolorowe, mieszkańcy ozdabiają swoje domy kolorowymi lampkami i ozdobami.

W wielu miastach, w ich głównych miejscach, powstają jarmaki świąteczne. To jakby miasteczko w mieście. Składają się z przepięknie ustrojonych budek, w których można kupić różności związane z nadchodzącym świętem. W powietrzu unosi się zapach przepysznego jedzenia i grzanego, dobrze przyprawionego wina. Jarmarki są kolorowe, przepięknie oświetlone. Dla dzieci są karuzele i Mikołaj rozdający słodycze. Ulice rozświetlają kolorowe, świecące figury np. w kształcie aniołów.

W przedszkolach, szkołach i w kościołach organizowane są jasełka. Jasełka odbywają się co roku i przedstawiane są zazwyczaj w formie teatralnej. Aktorzy przebierają się za postaci historyczne i odgrywają scenki z dnia narodzin Jezusa. Jest to piękne widowisko, któremu towarzyszą dialog i kolędy, a aktorzy ubrani są w stroje aniołów i postaci religijnych.

W miastach, na wsiach, w kościołach można zobaczyć szopki bożonarodzeniowe. W polskiej tradycji odgrywają bardzo ważną rolę, bo symbolizują wartości rodzinne takie jak: wzajemna troska, pomoc, miłość i szacunek. W typowej szopce bożonarodzeniowej zobaczymy Jezusa, Marię, Józefa, Trzech Mędrców przynoszących dary, anioły i zwierzęta. Nieodzownym elementem jest Gwiazda Betlejemska.

Wigilia Bożego Narodzenia w Polsce

Wigilia oznacza przeddzień, czyli dzień poprzedzający. Chociaż Święta Bożego Narodzenia przypadają 25 i 26 grudnia to jednak bardzo ważnym dniem dla nas Polaków jest dzień 24 grudnia, czyli Wigilia Bożego Narodzenia. W wielu polskich domach to właśnie w Wigilię rano ubiera się choinkę, a wieczorem siada do stołu i spożywa wigilijne potrawy. Zwyczajem jest, że wraz z „pierwszą gwiazdką” rozpoczyna się wieczerza wigilijna.

Symbolika wigilijnych potraw

Tradycją w polskich domach jest 12 wigilijnych potraw. Liczba ta oznacza dwunastu apostołów oraz dwanaście miesięcy roku. Jedni wierzą, że aby w nadchodzącym roku mieć szczęście trzeba spróbować wszystkich dwunastu dań. Natomiast inni uważają, że najważniejsze jest, aby na stole znalazły się płody ziemi bo to one odgrywają symboliczne znaczenie. Są to dania postne, bezmięsne, więc na stole królują ryby.

Symbolika wigilijnych potraw w Polsce:

• Ryby (zjedzenie ryby podczas wigilii ma zapewnić zdrowie i dostatek, a karp, odradzające się życie, siłę i obfitość),
• Grzyby (zjedzone w wigilię dają szczęście),
• Kapusta (to ochrona przed złem, witalność i siły),
• Mak i ziarna zbóż (mak zjedzony podczas wieczerzy wigilijnej ma zapewnić bogactwo i potomków, natomiast ziarna zbóż są symbolem nieśmiertelności i dostatku),
• Orzechy i migdały (orzechy to oznaka pieniędzy i płodności, a migdały to nadzieja i nowe życie),
• Suszone owoce (mają zagwarantować płodność i witalność),
• Kompot z suszu, czyli z suszonych owoców takich jak jabłka, gruszki i śliwki (szczęście i pomyślność, jabłka – symbol miłości, zdrowia i pokoju, gruszki gwarantują długowieczność, suszone śliwki mają odpędzić złe moce),
• Chleb (symbol dobrobytu i początek nowego życia).

Tradycyjne 12 wigilijne potrawy – dania różnią się w zależności od regionu, ale najczęściej spotykane to:

• barszcz czerwony z uszkami,
• karp,
• śledź,
• kapusta z grochem ,
• pierogi z kapustą i grzybami,
• bigos,
• kompot z suszu,
• kutia, makowiec, kluski z makiem, makiełki,
• chleb,
• sałatka jarzynowa ( występuje nie jako symbol, ale jako lubiana przekąska Polaków),
• sernik,
• piernik/pierniczki.

Sianko na stole pod obrusem

Jedną z tradycji jest sianko, które kładzie się na stół i przykrywa białym obrusem. Sianko to symbol ubóstwa, ale my Polacy wierzymy, że jeśli pojawi się ono na świątecznym stole wówczas zapewnimy sobie dostatek i powodzenie na kolejny rok.

Dzielenie się opłatkiem

W polskiej kulturze dzielenie się opłatkiem to symbol pojednania, przebaczenia i zgody. Podczas łamania się opłatkiem ludzie składają sobie życzenia bożonarodzeniowe. Po tradycyjnym łamaniu się, czyli dzieleniu się opłatkiem domownicy zasiadają do wieczerzy wigilijnej.

Dodatkowe nakrycie stołu podczas wigilijnej wieczerzy

Bardzo ważną tradycją jest dodatkowe nakrycie stołu. Kiedyś uważano, że jest to miejsce dla duszy zmarłych. W dzisiejszych czasach dodatkowe nakrycie stołu symbolizuje miejsce dla niespodziewanego gościa lub zbłąkanego wędrowca, który może do nas przyjść, a my powinniśmy go przyjąć.

Gwiazdor i prezenty gwiazdkowe

Czas wigilijnej wieczerzy to nie tylko dbanie o symbolikę potraw. To także moment, podczas którego wszyscy biesiadnicy siedzą wspólnie przy jednym stole, rozmawiają i śpiewają przepiękne kolędy. Tuż po wigilijnej wieczerzy przychodzi czas, na który dzieci czekają od samego rana. Po przystrojeniu choinki i zapaleniu lampek, dzieci co chwilę spoglądają czy nie ma pod nią prezentów. Aż nagle, najczęściej siadając do świątecznej kolacji, ku zdziwieniu wszystkich, prezenty są już pod choinką. Tylko nielicznym szczęściarzom udało się zobaczyć kto i kiedy je przyniósł.

Kto przynosi prezenty?

W Wielkopolsce, na Kujawach, Kaszubach i Kociewie oraz na ziemi bydgoskiej prezenty przynosi Gwiazdor. W innych regionach Polski Święty Mikołaj.

Różnica między Gwiazdorem a Świętym Mikołajem

Gwiazdor wywodzi się z dawnej grupy kolędniczej. Była to postać, która niosła wielką gwiazdę bożonarodzeniową, stąd nazwa Gwiazdor. Gwiazdor ubrany był w baranicę oraz futrzaną czapkę. Twarz miał ukrytą pod maską albo umazaną sadzą. Gwiazdor ma ze sobą worek z prezentami, rózgę dla niegrzecznych dzieci oraz dzwonek, który oznajmia jego przyjście. Obecnie wygląd Gwiazdora jest bardzo zbliżony do wyglądu Świętego Mikołaja.

Święty Mikołaj wg różnych wersji zamieszkuje Laponię. Ubrany jest w czerwony płaszcz i czapkę obszyte białym futrem i ma dużą białą brodę. Św. Mikołaj ma również duży worek z prezentami.

Historycznie, Gwiazdor i Święty Mikołaj to dwie różne postaci. Jednak obecnie, różnice się zacierają, a role które odgrywają, zwłaszcza w Wigilię Bożego Narodzenia są niemal identyczne. Do każdej z tych postaci dzieci mogą napisać list z życzeniami, co chciałyby znaleźć pod choinką.

Co warto wiedzieć, Święty Mikołaj przychodzi do polskich dzieci dwa razy w roku. Pierwszy raz 6 grudnia, w Polsce mówimy, że są to „Mikołajki„. Drugi raz 24 grudnia, czyli w Wigilię jak Gwiazdor.

Pasterka

Pasterka to kolejna tradycja obchodzona w wielu polskich domach. Jest to uroczysta msza, odprawiana najczęściej o północy z 24 na 25 grudnia. W niektórych kościołach odbywa się 24 grudnia w późnych godzinach wieczornych. W trakcie pasterki głośno biją kościelne dzwony, a wierni śpiewają podniosłe pieśni kościelne i kolędy.

25 i 26 grudnia

25 i 26 grudnia w Polsce to czas rodzinnych spotkań, rozmów i spożywania pysznych świątecznych dań. To także chwila wytchnienia po przedświątecznej bieganinie i przygotowań, aby wszystko się udało. 25. i 26 grudnia to dni ustawowo wolne od pracy, natomiast 24 grudnia, czyli wigilia Bożego Narodzenia jest dniem o skróconym wymiarze godzin pracujących dla większości pracujących.